İslam Ansiklopedisi 20. Cilt

İlim ve kültür hayatımıza değer katmış eserler...

Fas'tan Endonezya'ya kadar bütün İslâm ülkeleri, önemli şehirler...

Amerika'dan Rusya'ya, İngiltere'den Avustralya'ya kadar İslâmiyet ve müslüman azınlıklar...

Leiden'de 1901-1939 yılları arasında üç Batı dilinde dört asıl ve bir ilâve ciltle birlikte beş ciltten oluşan bir İslâm ansiklopedisi (The Encyclopaedia of Islam) yayımlanmıştı. 6176 madde içeren bu eser Milli Eğitim Bakanlığı tarafından İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi bünyesinde tercüme edilmeye başlanmış ve 1940-1987 yılları arasında on beş cilt halinde tamamlanmıştır. Bu yayında Türk dünyasıyla ilgili maddelerdeki hata ve eksiklerin giderilmesi amacıyla ansiklopedi maddelerinin üçte biri yeniden yazılmıştır. Ancak bu üçte birlik kısım hacim olarak ansiklopedinin üçte ikisine tekabül etmektedir. Bu arada İslâm diniyle ilgili maddelerdeki hata ve eksiklikler pek azı dışında aynen kalmıştır. Diğer taraftan Leiden'de yayımlanan The Encyclopaedia of Islam'ın ikinci baskısına 1954 yılında başlanmış ve 2002 yılında on bir cilt halinde tamamlanmıştır. Bu baskıdaki madde sayısı 10.000 civarındadır.

Gerek Avrupa'da çıkarılan ansiklopedinin iki neşri ve gerekse ilk baskının Türkçe tercümesinde yer alan İslâm dini ve kültürüyle ilgili maddeler, genel olarak yetersizlikleri yanında müsteşriklerin bakış açısını yansıttığından yanlış hükümleri, temelsiz iddiaları da ihtiva etmekteydi. Bu durum karşısında Türkiye Diyanet Vakfı yeni bir İslâm ansiklopedisi yayımlamanın lüzumuna inanarak gerekli çalışmayı başlatmıştı.

1983 yılında hazırlık çalışmalarına başlanan ve ilk cildi 1988 yılında neşredilen TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) tamamen telif bir eser olup İslâmî ilimler, İslâm ülkelerinin tarihi, coğrafyası, kültür ve medeniyeti gibi alanları kapsayan madde dizisi orijinaldir. İlgili ilim kurulları tarafından yaklaşık 500 temel kaynaktan taranarak tesbit edilen bu liste 15.441 maddeden oluşmakta, bazı maddelerin farklı ilim dallarınca yazılan alt bölümleri de eklenince rakam 16.915'e ulaşmaktadır. Atıf maddelerinin sayısı ise 6539'dur. 31. cildi 2006'da yayımlanan ve kırk ciltte tamamlanması planlanan ansiklopedimize şimdiye kadar bir kısmı yurt dışından olmak üzere, konusunda uzman 2000'i aşkın yazar madde kaleme almıştır.

Ansiklopedimiz, İslâmî ilimlerle İslâm-Türk kültür ve medeniyetine ait kavramları, sahalarında eser vermiş ilim ve sanat erbabını, geçmiş İslâm devletleri ve yöneticilerini, önemli tarihî olayları, dinî ve sosyal hayatta etkili olan akımları, tarihî, ilmî ve kültürel müesseseleri, önemli yerleşim merkezlerini, diğer büyük dinleri, müslüman olmadığı halde İslâm dini, kültürü ve medeniyeti ile ilgisi bulunan şahsiyetleri madde dizinine dahil etmiştir.

TDV İslâm Ansiklopedisi ne sadece akademik çalışma yapanları ilgilendiren bir ihtisas kaynağı ne yalnızca popüler bir eserdir. Ansiklopedide titizlikle uygulanmaya çalışılan temel ilke, bütün maddelerin güvenilir kaynaklara dayanması ve doğru bilgiler ihtiva etmesidir. Bu ilkeden taviz vermemek ve gerek muhteva gerekse bibliyografya açısından akademik seviyede araştırma yapan uzmanların beklentilerini karşılamaya çalışmak şartıyla kültür seviyesi farklı insanların bilgi edinme ihtiyaçları maddelerin yazımı sırasında göz önünde tutulmaktadır.

TDV İslâm Ansiklopedisi kamuoyunun doğru bilgi edinme ihtiyaçlarını karşılamayı hedefleyen, dinî ve sosyal bilimlerde araştırma yapmak isteyenlerin başvurabileceği ciddi, kapsamlı ve kuşatıcı bir kaynaktır.