Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı

Ahmet Talât'ın Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı isimli ansiklopedik eseri, bu konuda yapılmış ilk kapsamlı çalışmadır. Böylebir çalışması olduğu söylenen Prof. Dr. Ali Nihad Tarlan'ın terekesinden maalesef buna benzer bir eser çıkmamıştır.

Ahmet Talât'ın on yıl süreyle çalışarak hazırladığı bu kitapta 1000 kadar madde yer almaktadır. Yazar, her konuyu yüzlerce şairden seçtiği örnek beyitlerle açıklarken, eserini aynı zamanda zengin bir antolojihaline getirmiştir. Eserin bir başka özelliği, mazmunların izahında çok sayıda kaynaktan yararlanılmış olmasıdır. Bunların en başında lûgatler gelmektedir:Lehçe-i Osmânî, Salâhî Lûgati, Lûgat-i Ebuzziya, Lehçetü'l-Lûgat, Ferheng-iŞu'ûrî, Kâmûs-ı Osmânî, Tuhfe-i Vehbî (ve şerhi), Nuhbe-i Vehbî (ve şerhi),Divânü Lûgati't-Türk, Ahterî, Burhân-ı Kâtı' Tercümesi, Kâmus Tercümesi,Kâmûs-ı Felsefe, Ferheng-i Ziyâ, Lûgat-ı Târihiyye ve Coğrafiyye,Kâmûsu'l-A'lâm. Biyografik eserler arasında ise, Latifî, Âşık Çelebi ve Kınalızâde'nin şuarâ tezkireleri, Menâkıb-ı Hünerverân, Osmanlı Müellifleri,Türk Şâirleri ve Son Asır Türk Şâirleri sayılabilir. Yazar, belli başlı Osmanlı tarihleriyle, çeşitli tarih araştırmalarından da yararlanmıştır. Peçevî,Nişancı, Naimâ, Atâ, Âlî, Çelebizâde Âsım tarihleriyle, Koca Sekbanbaşı Lâyihası, Cevdet Paşa'nın İbn-i Haldun Mukaddimesi, Takvim-i Edvâr'ı ve târihi,Rıza Nur'un Türk Tarihi; Köprülü, Uzunçarşılı ve Günaltay'ın çeşitli kitap ve makaleleri bu kaynakların belli başlılarıdır. Evliya Çelebi Seyahatnâmesi de yazarın en çok yararlandığı eserlerden biridir. Sûdî'nin Hâfız Divanı, Bostan ve Gülistan şerhleri, Sarı Abdullah'ın Mesnevî Şerhi, Risale-i İbn-i Zeydûn Şerhi ve Veled Çelebi'nin elyazması halinde olan Âyîn-i Cem, Cep Defteri,Tuhfetü'l-Erbaîn, Dahme-i İrfân ve Sımât-ı Âşıkan gibi eserler de çok sık başvurulan kaynaklar arasındadır. Erzurumlu İbrahim Hakkı'nın Marifetnâme'si,Fakirî'nin Risâle-i Ta'rifât'ı, Mehmed Ali Aynî ve Ömer Rıza Doğrul'un dinî-tasavvufî eserleri, divanlar ve sayamadığımız daha niceleri...

Eserin bir başka özelliği de, Veled Çelebi, Tâhir Olgun ve Fuat Köprülü gibi konunun otoritesi şahsiyetlerin tashih ve tasvibinden geçmiş olmasıdır. Eserin orijinalinde, Köprülü'nün kendi el yazısıyla yer yer ilave bilgiler bulunmaktadır. Veled Çelebi ve Tahir Olgun birer takriz yazdıkları gibi, esere de zaman zaman açıklamalarıyla katkıda bulunmuşlardır. (Tahir Olgun’un konuyla ilgili olarak Ahmet Talât’a yazdığı mektuplar tarafımızdan yayımlanmıştır: Divan Edebiyatının Bazı Beyitlerinin İzahına Dair Edebî Mektuplar, Ankara 1995). Yahya Kemâl Beyatlı da takriz olarak el yazısıyla bir rübaisini takdim etmiştir.

DURUMU : YENİ KİTAP